Yaş Hesaplama

Haberlerde "60 milyon yıllık primat fosili bulundu." ya da "40 bin yıllık insan kalıntıları bulundu." tarzı haberler izliyoruz. Haber sitelerinde ve yakın çevremden "Sallıyolar.", "Yaşını nereden bilecekler." gibi yorumlar duyuyorum. Bu yazımda yaş tayininin nasıl yapıldığını oldukça basit şekilde açıklamaya çalışacağım.

Doğada belli maddelerde belli miktarlarda radyoaktif elementler bulunur ve bu elementlerin maddelerdeki miktarı hemen hemen aynıdır. Bu radyotif elementlerin özellikleri, belli sürelerle yarılanırlar. Yani belli bir hızla yok olurlar.

Mesela kendinizi düşünün. Bugün ne yediniz? Varsayalım ki, tavuk ve patlıcan yediniz. Patlıcanı ele aldığımızda, patlıcan büyümek için topraktan belli maddeleri alır ve zamanla büyür. Topraktan aldığı bu maddelerin bir kısmı radyoaktif maddelerdir. Sizde bu patlıcanı yediğinizde, sizinde vucudunuza belli miktar radyoaktif element girmiş olur. Aynı şekilde bitkilerle beslenen tavuğun vucudunda da belli miktarda radyoaktif element vardır.

Bu şekilde tüm canlılar doğaya ve doğadaki döngülere bağımlıdır. Doğada ki maddelerdeki radyoaktif elementlerin oranlarını, kendi vucutlarında da taşırlar. Doğaya bağlı olmaları ve doğadaki radyoaktif elementlerin oranlarını yansıtmaları ölmelerine kadar devam eder. Öldükten sonra ise, vucuda element(besin, yiyecek) girişi ve çıkışı durduğundan, zamanla bu oran değişmeye başlar. Radyoaktif maddenin yarılanma ömrüne bağlı olarak belli br hızla azalır.

Varsayalımki doğada ki "x" maddesi, milyonda 320 oranında radyoaktif "y" izotopu içeriyor. Ve "y" izotopunun da yarılanma ömrü 50 bin yıl. Bunları bildikten sonra tek yapmamız gereken bulduğumuz fosilte ki, y/x oranını bulmaktır. Örneğin bulduğumuz bir kemik milyonda 20 oranında "y" elementi içeriyor olsun. Bu durumda ne düşünürsünüz?

Basit bir bölme hesabı yaptığımızda, bu maddenin 4 kez yarılanacak kadar süre geçtiğini görürüz. Eğer yarılanma ömrü 50 bin yıl ise, 50 x 4 = 200 bin yıl önce bulduğumuz kemiğe radyoaktif madde giriş çıkışının durduğunu, yani bu kemiği taşıyan canlının 200 bin yıl önce öldüğünü anlarız.

Daha eski fosiller için ise, yarılanma ömrü daha yüksek radyoaktif elemetler seçmemiz; çok eski olmayanlar için ise yarılanma ömrü daha kısa elementler seçmemiz daha kesin sonuçlar almamızı sağlayacaktır.

İşte bu kadar basit. Bu hesaplar küçük ölçülerde hata payı içebilse dahi çoğu %99'un üzerinde kesin sonuç sağlarlar. Yani sallamak, tahmin etmek yok. Ortada çok basit bir matematik hesabı var. Umarım açıklayıcı olmuştur.